البته این روند پس از پیروزی انقلاب اسلامی و احیای آنچه از آن به عزت، حکمت و مصلحت در روابط خارجی یاد می‌شود، به شکل دیگری تغییر یافته است. همین امر باعث شده تا چالش‌های جدی میان ایران و انگلیس همچنان وجود داشته باشد که مهم‌ترین آن موضوع هسته‌ای ایران است.
استرداد نصرت‌الله تاجیک دیپلمات سابق ایرانی به آمریکا، حمایت آشکار از سازمان‌های تروریستی به‌ویژه منافقین، تحریم مؤسسات و بانک‌های ایرانی و همچنین آزادی فوزی‌بداوی‌نژاد که نقش مستقیم در حمله به سفارت ایران در 11 اردیبهشت سال 59 و شهادت 2کارمند سفارت داشت، جدی‌ترین چالش‌های موجود در مسیر روابط تهران و لندن است.
گفت‌وگو با سفیر ایران در لندن و طرح این مسائل فرصت مغتنمی بود تا نماینده عالی جمهوری اسلامی ایران در انگلیس به گوشه‌ای از فرازونشیب‌های سیر روابط دوجانبه بپردازد.
رسول موحدیان‌عطار تنها چند روز پس از مصاحبه جفری‌آدامز همتای انگلیسی خود در تهران با یکی از مطبوعات داخلی که اعلام کرده بود به آینده روابط تهران و لندن خوشبین است، در پاسخ تاکید کرد که به آینده روابط نه خوشبین و نه بدبین است بلکه به مدیریت مناسبات اعتقاد دارد چرا که این مسیر از میان تحولات پر افت‌وخیز و گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی می‌گذرد.متن کامل گفت و گوی همشهری با رسول موحدیان را می خوانید.
- به‌نظر می‌رسد دولت فعلی انگلیس در اتخاذ اقدامات تحریمی و سختگیرانه علیه‌ایران، همراهی وسیعی با آمریکایی‌ها از خود نشان داده و می‌دهد. به‌نظر شما تاثیر تغییرات سیاسی در انگلیس بر روابط دوجانبه تهران و لندن در سال اخیر به چه نحوی بوده است؟
شما حتماً واقفید که روابط 2کشور تحت‌تأثیر یک ذهنیت تاریخی قرار دارد که خواهی‌نخواهی بر الگوهای رفتاری و تعاملات فیمابین اثر می‌گذارد. البته این همه مطلب نیست و رویکرد‌های سیاسی در انگلیس می‌تواند به تصحیح این ذهنیت تاریخی کمک کند. استمرار سیاست‌ها و فراز و نشیب‌های مناسبات، الگویی از روابط را بین ایران و انگلیس رقم زده که کمتر از تغییرات سیاسی دولت‌ها در لندن تاثیرپذیر بوده است. اهداف راهبردی و همسویی لندن با واشنگتن به‌ویژه در دوره مابعد 11سپتامبر در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای و بی‌توجهی به چارچوب‌های دوجانبه، مقوم اقدامات تحریمی‌و سختگیرانه و به نوبه‌خود موجب استمرار این ذهنیت تاریخی است.
- با توجه به اعمال فشارهای سیاسی از سوی دولت انگلیس بر ایران در موضوعات مختلف، آینده تعاملات 2کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به‌نظر می‌رسد چشم‌انداز روابط به سمت بهبودی بیشتر پیش نمی‌رود.
همانطور که اشاره شد روابط ایران و انگلیس الگوی خاص خود را دارد و با شاخص‌های مربوط به‌خود سنجیده می‌شود. ما در مقابل فشارهای سیاسی و یا تقاضا‌های غیرمنطقی بی‌تفاوت نیستیم. استمرار روابط دیپلماتیک بین 2کشور در سطح سفیر، ظرفیت مناسبی را برای گفت‌وگو و مذاکره فراهم می‌آورد و برای پیشبرد و تبیین نظراتمان و همچنین برقراری تماس‌ها در سطوح دولتی نیز از این ظرفیت جهت تفهیم و تفاهم استفاده می‌کنیم. پیشرفت و پسرفت در مناسبات ایران و انگلیس را باید با توجه به الگوی خاص مناسبات مورد ارزیابی قرار داد و وجود افتراق نظرات و منافع در پاره‌ای از حوزه‌ها و اشتراک در برخی دیگر می‌تواند یک دیالوگ جدی و پویا بین ما شکل دهد. من به چشم‌انداز این تعاملات فیمابین نه خوشبینم و نه بدبین، چرا که مسیر مناسبات فیمابین از میان تحولات پر افت و خیز و گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی می‌گذرد و باید آن را مدیریت کنیم.
- محورهای اصلی گزارش شما به نمایندگان مجلس درباره روابط تهران- لندن چه بود؟
کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس علاقه‌مند به نشست و تبادل نظر با سفرای کلیدی کشورمان بوده و به‌طور معمول در‌این نشست‌ها سؤالات و ابهامات نمایندگان مطرح می‌شوند. در دیدار مشترکی که داشتیم طیف مسائل مربوط به روابط فیمابین و مواضع انگلیس در قبال کشورمان و منطقه مورد بحث و تبادل نظر قرارگرفت و نمایندگان نسبت به برخی از موضوعات از جمله گسترش تروریسم و مواد‌مخدر در افغانستان و خارج کردن منافقین از فهرست تروریستی انگلیس حساس بودند. این موضوعات مورد توجه جدی دولت جمهوری اسلامی‌ایران نیز هست و در مذاکرات با طرف انگلیسی هم در دستور کار جاری قرار دارد.
- چه اقدامات عملی از سوی ایران در قبال سیاست‌های مداخله‌جویانه و غیردوستانه انگلیس، به‌ویژه در موضوع پرونده هسته‌ای، صورت گرفته است؟
انگلیس از زمان دولت هشتم در سال 1382، خود را درگیر مذاکرات هسته‌ای ایران کرد. دیپلماسی‌این کشور اساساً مبتنی بر برچیدن تاسیسات و ظرفیت هسته‌ای ایران شکل گرفت که خود را هر از چندی در شکل پیشنهادات حاشیه‌ای و منصرف‌کننده نشان می‌دهد.
این رویکرد عملاً در تعارض آشکار با حقوق مصرح کشورهای عضو معاهده منع گسترش هسته‌ای (NPT) از جمله جمهوری اسلامی ایران برای برخورداری از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای قرارمی‌گیرد و بنابراین به‌طور بالقوه و بالفعل مانع‌شونده محسوب می‌شود. آنها در یکسری مذاکراتی که بعداً به موافقتنامه پاریس منجر شد، ابتدا احساس می‌کردند که به موفقیتی برای منصرف کردن ایران از حقوق حقه‌اش دست یافته‌اند، لیکن رویکرد منطقی و قاطع تهران در چند سال گذشته مرحله به مرحله مذاکرات فشرده‌ای را در سطوح دو جانبه و چند جانبه با انگلیس به پیش برد و با ارائه پیشنهادات جدی و ابتکاری در‌این زمینه و آمادگی برای انجام مذاکره براساس حقوق و تعهداتمان هم‌اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که رویکرد تهدید و تطمیع آنها عملاً بلاتاثیر شده و رو به افول گذارده است.
زمانی بود که دولت انگلیس منکر حق غنی‌سازی هسته‌ای ایران به‌طور مطلق بود، ولی امروز آنها صحبت از انجماد و استمرار غنی‌سازی در سطح چندین‌هزار سانتریفیوژ موجود در ایران می‌کنند. این دستاورد مرحله‌ای که حتی برخی از نخبگان ابتدا با ناباوری به آن می‌نگریستند، به سادگی به دست نیامده و در جای خود حاصل ترس‌زدایی از حوزه دیپلماسی و مدیریت منطقی و مقتدرانه در عرصه عملی است. قطعنامه اخیر 1835 شورای امنیت سازمان ملل که در حد یک بیانیه سیاسی طراحی شد یک افت سیاسی را در سطح تقاضا‌ها نشان می‌دهد و بیش از موضوع هسته‌ای ایران معطوف به نگرانی‌ها در مورد اجماع بین کشورهای 1+5 است. به بیان دیگر می‌توان این سند ضعیف را نشانه ناکارآیی دیپلماسی دوسویه طرف مقابل و آغازی بر پایان آن تلقی کرد.
- از دیگر موضوعات محل چالش در روابط تهران و لندن پرونده استرداد دیپلمات سابق ایران به آمریکاست. در مورد پرونده آقای تاجیک به‌نظر می‌رسد اختلاف نظری میان برخی نهادهای سیاسی داخلی وجود داشته و دارد، آیا چنین گمانه‌ای صحت دارد؟
سفارت جمهوری اسلامی‌ایران از ابتدای تشکیل این پرونده همواره با جدیت و با استفاده از همه ظرفیت‌ها درگیر حمایت و دفاع از حقوق‌این شهروند کشورمان در جبهه خارجی بوده و چنین احساسی را نداشته است.
- آیا به‌نظر شما اقدامات انجام گرفته در پرونده تاجیک با شکست مواجه شده است و وی به آمریکا مسترد خواهد شد؟
باید تصریح کنم که حمایت سیاسی، حقوقی و مالی دولت نهم برای جلوگیری از استرداد یک شهروند ایرانی و سفیر سابق کشورمان در اردن، آقای نصرت ا... تاجیک، به آمریکا براساس یک سیاست اصولی، کاملاً همه جانبه و بی‌نظیر بوده است. اعزام هیات‌های سیاسی از تهران به لندن در کنار مذاکرات مستمر و فشرده‌ای که شخصاً با وزرای خارجه، کشور و دادگستری انگلیس داشته‌ام و همچنین مذاکرات و مکاتبات وزرای امور خارجه 2کشور نشانه اهمیت موضوع و جدیت پرونده آقای تاجیک برای ماست. در سطح حقوقی با به‌کار‌گیری یک تیم زبده از وکلای متخصص در حوزه استرداد و صرف هزینه‌های میلیون دلاری، تاکنون از استرداد آقای تاجیک به آمریکا ممانعت به عمل آورده‌ایم و اگر تلاش‌های مستمر و شبانه روزی دیپلمات‌های خدوم کشورمان در لندن در طول 2سال گذشته نبود، وی شاید تاکنون به آمریکا مسترد شده بود. در حال حاضر هم، امکان دادخواست در مقابل هر رای محتمل استرداد به آمریکا برای آقای تاجیک وجود دارد و با توجه به روند‌های دادگاهی در انگلیس باید با حوصله و مراقبت پیش رفت.
- آقای تاجیک در مکاتباتی با شما، از برخی ناهماهنگی‌ها در ارتباط او با سفارت و شیوه پیگیری موضوع از سوی سفارت گلایه کرده است، می‌توانید اقدامات سفارت در قبال این پرونده را تشریح کنید؟
درک شرایط جسمی و روحی آقای تاجیک بسیار مهم است. وی از یک بیماری با سابقه قلبی خانوادگی رنج می‌برد و با توجه به شرایط آزادی به قرار وثیقه یک میلیون دلاری که در طول 2سال گذشته برای وی فراهم آورده‌ایم تا بتواند در کنار خانواده‌اش و در خارج از زندان زندگی کند، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است. شرایط روحی و روانی آقای تاجیک تحت شرایط غیرقطعی ناشی از مطول شدن روند حقوقی پرونده وی مطلوب نیست و پزشکان جسمی‌و روحی وی قویاً تجویز کرده‌اند که از اشتغال ذهنی مستمر و وضعیت‌های دلشوره‌زا قویاً اجتناب کند. در شرایط فعلی آقای تاجیک موضوع یک پرونده سیاسی – حقوقی است و سفارت جمهوری اسلامی‌ایران براساس دستور‌العمل وزارت‌امور خارجه حداکثر تلاش خود را برای آسایش وی انجام داده است.
- واکنش‌ایران به اقدامات شیطنت آلود دولت لندن در مواردی نظیر تلاش برای خروج منافقین از فهرست سازمان‌های تروریستی و همچنین آزادی فوزی بداوی‌نژاد چه بوده است؟
ما با حساسیت بالا سیاست مماشات انگلیس در قبال تروریست‌ها را دنبال می‌کنیم و در هر مقطع نسبت به چنین اقداماتی واکنش نشان داده و اعتراض می‌کنیم. دولت انگلیس درخصوص گروه تروریستی منافقین که هنوز در فهرست تروریسم آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد، موضع‌دوگانه‌ای اتخاذ می‌کند و خروج آنها از فهرست تروریسم را نتیجه روندی قضائی در دادگاهی در این کشور معرفی می‌کند. آنچه حائز اهمیت است تعهد عملی دولت انگلیس در قبال رای دادگاه این کشور برای خارج کردن گروهک منافقین از فهرست تروریسم در قلمرو این کشور است که ناقض تعهدات بین‌المللی این کشور در قبال مبارزه با تروریسم قلمداد می‌شود. من به آنها می‌گویم شما نمی‌توانید یک چیزی بگویید و همزمان کار دیگری انجام دهید. این موضع برای ما قابل‌قبول نیست.
آزادی فوزی‌بداوی‌نژاد تنها تروریست باقی مانده که در سال 1980 سفارت ما در لندن را مورد حمله قرار داد و منجر به شهادت 2دیپلمات کشورمان شد، در راستای همین سیاست انگلیس قابل ارزیابی است. اطلاع دارید که وزارت امور‌خارجه در تهران با فراخواندن سفیر انگلیس نسبت به این اقدام واکنش نشان داد و ما نیز در لندن با ملاقات و ارسال یادداشت دیپلماتیک اعتراضیه‌ای رسمی به دولت این کشور دادیم. ما یک منطق شناخته شده در‌این خصوص داریم و آن اینکه حقوق و احکام داخلی کشورها قابل تسری به حوزه مناسبات بین‌المللی نیست و نمی‌تواند دولت‌ها را از مسئولیت به‌ویژه در جنگ علیه تروریسم که انگلیس به‌خاطر آن به منطقه ما نیرو فرستاده است، مبری سازد.
- برای استرداد بداوی‌نژاد به ایران آیا مذاکره‌ای صورت گرفته است؟
مذاکرات معمولاً با دولت انگلیس در‌این‌گونه موارد انجام می‌شود و آنها با این مستمسک که موازین حقوقی اجازه مداخله در امور قضائی را به دولت نمی‌دهد سعی در رفع مسئولیت از خود دارند. با این وجود ما موضوع را در عرصه بین‌الدولی کاملاً سیاسی تلقی می‌کنیم و از همه ظرفیت‌ها برای متقاعد کردن آنها استفاده می‌کنیم.
